Dimensies van bestaan en Existentieel welzijn
De fysieke dimensie betreft alles wat met het stoffelijke, zintuiglijke lichaam en de natuurlijke en de materiële wereld te maken heeft. Hierbij zijn veiligheid, comfort, genot, gezondheid en uiterlijke schoonheid belangrijke waarden. Dreigingen zijn armoede, pijn, ziekte, aftakeling, dood. De zelfbeleving wordt op dit niveau vooral verwoord in termen van dingen al of niet ‘kunnen’ of ‘hebben’.
In de sociale dimensie hebben mensen oog voor iemands plaats in de samenleving of functie in het openbare leven. Hier zijn aanzien, erkenning en succes belangrijke categorieën, maar ook zorgen voor anderen, verantwoordelijkheid, vriendschap en ergens bij horen. De grote bedreigingen zijn: veroordeling, verwerping, eenzaamheid, schuld en schaamte. Op dit niveau spreken mensen vaak over ‘moeten’ en bekijken ze zichzelf hoofdzakelijk door de ogen van anderen.
In de psychische dimensie gaat het over karaktereigenschappen en psychologische kenmerken. Bij deze gerichtheid op het individu staan zelfkennis, autonomie en vrijheid hoog aangeschreven. Een rijk innerlijk leven is hier een belangrijke bron van voldoening. Bedreigend zijn: verwarring, twijfel, onvolmaaktheid, inperking van vrijheid, desintegratie. Het verlangen naar zelfverwerkelijking wordt vaak verwoord in termen van ‘willen’ en de zelfontplooiing krijgt een persoonlijke invulling.
Het spirituele niveau omvat zelfoverstijgende idealen, een ruimer systeem van zingeving, ideeën over de mens in een kosmische context, het vinden van ultieme betekenissen. Dreigingen in deze dimensie zijn: zinloosheid, futiliteit, het kwade. Hier zijn mensen zich bewust van ‘mogen’ en is er dankbaarheid om wat is. Op dit niveau overheerst een eenheidsbewustzijn. Spirituele ervaringen gaan over het ‘beste’ in de mens, ‘bezieling’, doorvoelde inspiratie, ervaringen van verbinding en eenheid, overstijgen van egobelangen. Het zijn ‘pure’ kwaliteiten, zoals: verwondering, mededogen, creativiteit, liefde…
Als deze levenshouding zich uitdrukt in de fysieke dimensie, neemt de gevoeligheid voor schoonheid en respect voor de natuur toe.
Als de sociale dimensie doordrongen raakt van het spirituele, komt goedheid en dienstbaarheid op de voorgrond.
In de psychische dimensie resulteert een spirituele levenshouding in zelfacceptatie, authenticiteit en waarheid.
En uiteindelijk is liefde de allesomvattende ‘voor-waarde’, de bron van leven, de scheppende en verbindende kracht.
Een positieve visie op menselijk bestaan helpt je om je beter te verhouden met de problemen waarmee de realiteit je confronteert. Het is geen ontkennen van moeilijkheden en lijden. Wel is het een keuze om je aandacht te richten op constructieve verwerking en mogelijke groeistappen die uit een gegeven situatie kunnen voortvloeien. Levenszin gaat samen met het cultiveren van specifieke waarden uit verschillende bestaansmodaliteiten.
Existentieel welzijn impliceert erkenning van de onlosmakelijk samenhang van de verschillende bestaansmodaliteiten. Vergelijkbaar met hoe in een levend organisme de interacties tussen diverse organen noodzakelijk zijn voor het goed functioneren van het geheel.
Existentieel welzijn overstijgt polariteiten tussen alternatieve en reguliere benaderingen, Westerse en Oosterse filosofie, al of niet geloven in het goddelijke…. Het geeft een kader om lijden te transformeren en het ‘beste’ in de mens naar boven te halen. Het is respectvol voor verschillende zingevingsvormen in een multiculturele context.
Literatuur:
Leijssen Mia (2007). Tijd voor de ziel. Lannoo.
Leijssen Mia (2013). Leven vanuit liefde. Een pad naar existentieel welzijn. Lannoo.
Vuilnisomhaling. Illustratie van bestaansdimensies door Mia Leijssen